Umowa dowodowa

Umowę dowodową, czyli kolejną z umów procesowych, wprowadzono do ustawy procesowej nowelizacją, która weszła w życie w dniu 7 listopada 2019 roku[1]. Jej sednem jest uzgodnienie przez strony, że wyłączą określone dowody w postępowaniu w sprawie z określonego stosunku prawnego powstałego na podstawie umowy[2].

Forma umowy dowodowej:

Wymagana forma umowy dowodowej zależy od tego, czy strony tę umowę zawierają w procesie, czy poza procesem, bowiem:

umowę dowodową zawiera się na piśmie pod rygorem nieważności

albo

ustnie przed sądem[3].

"Kolizja" umowy "wcześniejszej" z "późniejszą":

W przypadku wątpliwości uważa się, że umowa późniejsza utrzymuje w mocy postanowienia umowy wcześniejszej, które da się z nią pogodzić[4]. Wprost wynika z brzmienia przepisu, że to domniemanie aktualizuje się w przypadku wątpliwości – co jasne, strony mogą im „zapobiec”, rozstrzygając o wzajemnej relacji umowy dowodowej „wcześniejszej” z później zawartą.

Niedopuszczalność zawarcia umowy dowodowej pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu:

Umowa dowodowa zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu jest nieważna[5].

Termin zawity podniesienia zarzutu nieważności lub bezskuteczności umowy dowodowej:

Zarzut nieważności lub bezskuteczności umowy dowodowej można podnieść najpóźniej na posiedzeniu, na którym powołano się na tę umowę, a jeśli uczyniono to w piśmie procesowym – najpóźniej w następnym piśmie procesowym albo na najbliższym posiedzeniu[6]. „Strona, która uważa, że umowa była nieważna lub bezskuteczna może kwestionować zarówno fakt zawarcia umowy dowodowej, ale także jej treść, zakres lub cel, w jakim została zawarta”[7]. „Wadliwość czynności prawnej w postaci bezskuteczności umowy dowodowej będzie dotyczyć przypadku tzw. bezskuteczności zawieszonej […] gdy dla ważnego i skutecznego dokonania czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby trzeciej, a zgoda ta nie została udzielona”[8].

Skutek umowy dowodowej:

Sąd nie dopuści z urzędu dowodu wyłączonego umową dowodową[9]. Objęcie umową dowodową dowodu przeprowadzonego przed sądem przed jej zawarciem nie pozbawia go mocy dowodowej[10]. Umowa dowodowa nie działa więc „wstecz”.

Ustalanie faktów, które miałyby zostać wykazane dowodem wyłączonym umową:

Fakty, które miałyby zostać wykazane dowodami wyłączonymi przez umowę dowodową, sąd może ustalić na podstawie twierdzeń stron, biorąc pod rozwagę całokształt okoliczności sprawy[11]. Umową dowodową wyłącza się więc dowód, nie zaś dopuszczalność ustalenia faktu, mającego być wykazanego tym dowodem.

Amelia Konieczna – Bagińska
Miłosz Bagiński – Żyta
radcowie prawni

[1] Ustawa z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw.

[2] Art. 458⁹ § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego.

[3] Art. 458⁹ § 2 zd. 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego.

[4] Art. 458⁹ § 2 zd. 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego.

[5] Art. 458⁹ § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego.

[6] Art. 458⁹ § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego.

[7] I. Gil, E. Marszałkowska – Krześ [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. E. Marszałkowska – Krześ, I. Gil, LEGALIS/el. 2024, art. 458⁹.

[8] P. Feliga [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. P. Rylski, A. Olaś, LEGALIS/el. 2023, art. 458⁹.

[9] Art. 458⁹ § 6 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego.

[10] Art. 458⁹ § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego.

[11] Art. 458⁹ § 6 zd. 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego.