Postępowanie w sprawach gospodarczych

Nowelizacją ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego, która weszła w życie z dniem 7 listopada 2019 roku[1], ustawodawca „powrócił” do modelu postępowania w sprawach gospodarczych jako postępowania odrębnego. Z gospodarczym charakterem sprawy wiążą się określone „niuanse” procesowe.

Katalog "spraw gospodarczych":

Sprawami gospodarczymi są sprawy:

  1. ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej (także w wypadku, gdyby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej);
  2. ze stosunku spółki oraz dotyczące roszczeń, o których mowa w art. 2112-art. 2114, art. 291-300, art. 300123-30013 , art. 479-490 ustawy z dnia 15 września 2000 roku – Kodeks spółek handlowych;
  3. przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub o naprawienie szkody z tym związanej oraz o zakazanie albo ograniczenie działalności zagrażającej środowisku;
  4. z umów o roboty budowlane oraz ze ściśle związanych z procesem budowlanych oraz umów służących wykonaniu robót budowlanych;
  5. z umów leasingu;
  6. przeciwko osobom odpowiadającym za dług przedsiębiorcy, także posiłkowo lub solidarnie, z mocy prawa lub czynności prawnej;
  7. między organami przedsiębiorstwa państwowego;
  8. między przedsiębiorstwem państwowym lub jego organami a organem założycielskim lub organem sprawującym nadzór;
  9. z zakresu prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego;
  10. o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, którym jest orzeczenie sądu gospodarczego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu albo ugoda zawarta przed tym sądem;
  11. o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego opartego na prawomocnym lub podlegającym natychmiastowemu wykonaniu orzeczeniu sądu gospodarczego albo ugodzie zawartej przed tym sądem[2].
Wylączenia z katalogu "spraw gospodarczych":

Nie są sprawami gospodarczymi sprawy o:

  1. podział majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej po jej ustaniu;
  2. wierzytelność nabytą od osoby niebędącej przedsiębiorcą, chyba że wierzytelność ta powstała ze stosunku prawnego w zakresie działalności gospodarczej prowadzonej przez wszystkie jego strony[3].

Przekazanie sprawy sądowi właściwemu:

Sąd gospodarczy, który stwierdzi, że sprawa nie jest sprawą gospodarczą, może z tego powodu przekazać ją sądowi właściwemu w terminie miesiąca od dnia wdania się w spór co do istoty sprawy przez pozwanego[4].

W „odwrotnej” sytuacji, czyli kiedy sprawę gospodarczą skierowano do rozpoznania przez sąd niebędący gospodarczym, przekazanie sprawy gospodarczej może nastąpić w terminie miesiąca od dnia wdania się w spór co do istoty sprawy przez pozwanego. Sprawę gospodarczą, której nie przekazano sądowi gospodarczemu ze względu na upływ tego terminu, rozpoznaje się z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych[5].

Kwestia "konsumenta" w sprawie gospodarczej:

Przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych nie stosuje się w sprawach:

  1. z umów o roboty budowlane oraz ze ściśle związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych,
  2. z umów leasingu,

z tym, że te sprawy podlegają rozpoznaniu przez sąd gospodarczy[6].

Prekluzja twierdzeń i dowodów:

„Prekluzja twierdzeń i dowodów” oznacza, że po upływie terminu zakreślonego czy to ustawą, czy przez rozpoznający sprawę sąd, zgłoszone po upływie tego terminu twierdzenia
i dowody podlegają pominięciu[7]. Ustawodawca pozostawia „furtkę”, na którą może powoływać się strona zgłaszająca twierdzenia lub dowody z uchybieniem terminu. Mianowicie, twierdzenia lub dowody nie podlegają pominięciu, jeżeli strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym ich powołanie stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania[8].

Termin zgłaszania twierdzeń lub dowodów różni się w zależności od tego,
czy dotyczy strony powodowej, czy pozwanej – i tak:

  • powód jest obowiązany powołać wszystkie twierdzenia oraz dowody w pozwie,
  • a pozwany – w odpowiedzi na pozew[9].

Stosownie do okoliczności sprawy przewodniczący może określić inny termin do powołania przez stronę twierdzeń i dowodów[10].

Dowód z zeznań świadków w postępowaniu w sprawach gospodarczych:

W postępowaniu w sprawach gospodarczych dowód z zeznań świadków sąd może dopuścić jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy[11].

Ograniczenia dowodowe w postępowaniu w sprawach gospodarczych:

Czynność strony, w szczególności oświadczenie woli lub wiedzy, z którą prawo łączy nabycie, utratę lub zmianę uprawnienia strony w zakresie danego stosunku prawnego, może być wykazana tylko dokumentem, o którym mowa w art. 773 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny, chyba że strona wykaże, że nie może przedstawić dokumentu z przyczyn od niej niezależnych.

W myśl przywołanego art. 773 Kodeksu cywilnego dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią.

Rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych:

Na wniosek strony, która nie jest przedsiębiorcą lub jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, sąd rozpoznaje sprawę z pominięciem przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych[12]. Rzeczony wniosek strona może złożyć w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej na piśmie pouczeń, o których mowa w art. 4584 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego, a jeżeli doręczenie pouczeń nie było wymagane – w pozwie albo pierwszym piśmie procesowym pozwanego[13].

Zakaz występowania z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczas zgłoszonych w postępowaniu w sprawach gospodarczych:

W toku postępowania w sprawach gospodarczych nie można występować z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych[14]. Jednakże w przypadku zmiany okoliczności powód może żądać, zamiast pierwotnego przedmiotu sporu, jego równowartości
lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się może nadto rozszerzyć powództwo o świadczenia za kolejne okresy[15].

Przepisy niestosowane w postępowaniu w sprawach gospodarczych:

W postępowaniu w sprawach gospodarczych nie stosuje się:

  • art. 177 § 1 pkt 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego, to znaczy sąd nie zawiesza fakultatywnie postępowania w razie niestawiennictwa obu stron na rozprawie oraz w razie niestawiennictwa powoda, gdy powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy;
  • art. 194-196 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego, dotyczących „dopozwania” (art. 194), „zapozwania” (art. 195), zawiadomienia o toczącym się procesie (art. 196);
  • ¾   art. 198 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego, o zastąpieniu pozwania wezwaniem do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanego;
  • ¾   art. 205 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego, o przekazaniu sprawy sądowi gospodarczemu na wniosek pozwanego, jeżeli pozwany wytoczył przeciwko powodowi przed tym sądem powództwo wpływające na roszczenie powoda bądź dlatego, że ma z nim związek, bądź dlatego, że roszczenia stron nadają się do potrącenia[16].

  Amelia Konieczna - Bagińska
 Miłosz Bagiński - Żyta 
 radcowie prawni 

[1] Zmiana wprowadzona ustawą z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. 

[2] Art. 4582 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. 

[3] Art. 4582 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. 

[4] Art. 4587 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. 

[5] Art. 4587 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. 

[6] Art. 4581 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. 

[7] Art. 4585 § 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. 

[8] Tamże. 

[9] Art. 4585 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. 

[10] Art. 4585 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. 

[11] Art. 45810 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. 

[12] Art. 4586 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. 

[13] Art. 4586 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. 

[14] Art. 4588 § 1 zd. 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. 

[15] Art. 4588 § 1 zd. 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego. 

[16] Wyłączenia w stosowaniu przepisów ustawy procesowej – art. 4588 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego.